آیا «کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» حدیث است؟ قائل آن کیست؟
از آن‌جا که این کلام«کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا» دارای معنایی والا و عالی می‌باشد، برخی پنداشته‌اند این عبارت حدیث می‌باشد. ولی تتبّع دقیق اهل حدیث این مطلب را روشن ساخته که این کلام حدیث نیست. هم چنین بارها و بارها پژوهشگرانی با ابزار پیشرفته کامپیوتری و نرم افزاری جستجو کرده و در هیچ یک از منابع اصلی روایی آن‌را نیافته‌اند و حدیث نبودن آن تقریباً قطعی و مسجل شده است واما اینکه گوینده آن کیست، ظاهراً این کلام با اندکی تفاوت اولین بار در شعر یکی از شاعران ارادتمند به ابا عبدالله الحسین ـ علیه السّلام ـ به نام «عبدالحسین اعصم» که «سید جواد شبّر» در کتاب «ادب الطف» (شعراء الحسین) نام ایشان را ذکر کرده. می‌باشد. البتّه در این کتاب این قصیده از ایشان آورده نشده امّا مرحوم سید محسن امین در کتاب «الدر النفید» در قصیدة رائیه این شعر را در ضمن قصیده‌ای طولانی بدین صورت آورده است :
(کان کل مکان کربلا لدنی عینی زمان یوم عاشورا)
این کلام درخشان، برای شیعه پیامی بزرگ دارد که باید در هر جا و هر مکان و زمان از کربلا و عاشورا الگو بگیرد، همه جا و همیشه الگوی او کربلا و عاشورا باشد.
«امام خمینی قدس سره»نیز این مطلب را چنین بیان می‌فرمایند: «این کلمه کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا،یک کلمة بزرگی است که اشتباهی از او می‌فهمند. آن‌ها خیال می‌کنند که یعنی هر روز باید گریه کرد لکن این محتوایش غیر از این است. کربلا چه کرد و ارض کربلا در روز عاشورا چه نقشی را بازی کرد عده ای معدود آمدند کربلا و ایستادند و در مقابل ظلم یزید و در مقابل دولت جبّآر در مقابل امپراطور زمان ایستادند و فداکاری کردند و کشته شدند ولکن ظلم را قبول نکردند و شکست دادند یزید را، همه جا باید این‌طور باشد و همه روز هم باید این‌طور باشد همه روز باید ملت ما این معنا را دانسته باشد که امروز عاشورا است و ما باید مقابل ظلم بایستیم و همین جا هم کربلاست و باید نقش کربلا را ما پیاده کنیم انحصار به یک زمین ندارد منحصر به یک افراد خاص نمی‌شود قضیه کربلا منحصر به یک جمعیت هفتاد و چند نفری و یک زمین کربلا نبود. همه زمین‌ها باید این نقش را ایفا کنند و همه روزها(موسوی خمینی، روح الله، صحیفة نور، ج9، ص202).
این عبارت پر معنا و مهم، در هیأت و دستجات عزاداری، همواره به عنوان یک شعار و حتی گاه دلیل و فلسفه ی بسیاری از مجالس حسینی مطرح می شود. اما متأسفانه در برخی موارد، به غلط، به عنوان حدیث و گفتاری از امام معصوم(ع) بیان شده است. به عنوان نمونه:
دکتر شریعتی در ابتدای یکی از مقالات خود در باره ی امام حسین(ع) این عبارت را به عنوان حدیث، به امام صادق(ع) نسبت داده است. اما با بررسی منابع حدیثی در می یابیم که این عبارت پر معنا و مفهوم، حدیث بیان شده از ائمه ی اطهار(ع) نیست. بلکه بیتی از اشعار یکی از شعرای معاصر امام صادق(ع) است.
مهاجرانی در باره ی این موضوع در کتاب انقلاب عاشورا می نویسد: عبارت کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا که مشهور و پر نکته است. را نتوانستم در مجموعه ی بحارالانوار، کتب اربعه و مستدرک الوسائل پیدا کنم. آنچه در استفاده و اطمینان نسبت به این عبارت قانعم کرد، اشاره امام خمینی(ره) است: دستور است برای همه، کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا. دستور است به اینکه هر روز و همه جا باید همان نهضت را ادامه بدهید. قابل توجه این که، حضرت امام(ره) نیز این جمله را به عنوان حدیث نقل نفرموده اند؛ بلکه به یک دستور کلی، تعبیر کرده اند.
